*مرحله دوم: بعد از عاشورا

این مرحله از عصر عاشورا آغاز گردید و پرچم خونین عاشورا به دست امام سجاد (ع) برافراشته شد. امام (ع) مبارزات خود را در ابعاد گسترده‌ای آغاز نمود و از هر فرصتی در این راستا استفاده کرد که مهم‌ترین آنها را می‌توان در چند بخش زیر خلاصه کرد:

اول: خطبه‌های آتشین

امام سجاد (ع) برای روشنگری مردم و تبیین معارف حقه و پرده‌برداری از چهره منفور بنی‌امیه خطبه‌هایی ایراد فرمودند که اهم آنها از این قرار است:

* خطبه کوفه

امام چهارم (ع) به جمعیتی که برای تماشای اسیران آمده بودند اشاره کرد که ساکت شوند. همه سکوت کردند، آنگاه پس از ستایش خدای متعال خود را معرفی فرمود و با سخنان کوتاه و جانگداز در آن محیط اختناق و ارعاب، طوفانی به پاکرد.

خطبه امام (ع) چنان در عمق روح و جان مردم نفوذ کرد که ناگهان از هر سو صدای شیون و ندای ندامت بلند شد و مردم همگی از آن حضرت اعلام حمایت نمودند و از دشمنان آنان برائت جستند.

*خطبه شام

مردم شام در اثر تبلیغات 40 ساله معاویه شناخت صحیحی از اسلام و خاندان نبوت (ع) نداشتند. امام سجاد (ع) با کلام خود در مجلس یزید و در مقر حکومت اموی غوغایی ایجاد کرد و در میان اقشار مختلف مردم چنان تحولی به وجود آورد که یزید از ترس شورش مردم، به موذن دستور داد تا اذان بگوید اما با ادامه سخنان امام (ع) فشار افکار عمومی بر یزید اوج گرفت و او مجبور شد بر خلاف مواضع قاطع قبلی، خود را تبرئه کند و مسوولیت فاجعه کربلا را به گردن ابن زیاد بیاندازد.

* خطبه مدینه

هنگامی که کاروان امام (ع) به نزدیکی مدینه رسید مردم مطلع شده و به استقبال آنها آمدند. امام سجاد (ع) در میان آنها خطبه شورانگیزی ایراد فرمود و در ضمن آن صحنه جانگداز عاشورا و جنایات بنی امیه را بازگو کردند و با بیانات روشنگرانه خود پرده از حکومت جائر یزید برداشتند و اذهان مردم مدینه را نسبت به بنی‌امیه آگاه کردند و این زمینه‌ای شد که بسیاری از قیام‌ها بر علیه امویان در مدینه شکل بگیرد.

دوم: تبیین معارف حقه و مبارزه در قالب دعا

امام زین العابدین (ع) در محیطی که ارعاب و اختناق حاکم بود مباحث سیاسی و اصول اعتقادی را در قالب دعا بیان می‌فرمود که مهم‌ترین آنها مساله امامت و رهبری حقیقی جامعه اسلامی و غصب و تصاحب آن توسط حکام جور بود.

سوم: برخورد و مبارزه با علمای درباری

اینان کسانی بودند که فکر و ذهن، مردم را به سوی بنی‌امیه جهت می‌دادند و آنان را با وضعی که بنی‌امیه خواستار آن بودند تا در جامعه حاکم باشد، عادت می‌دادند و افکار ناشایست و فرهنگ نادرست اموی را در قالب اسلام به خورد مردم می‌دادند. به عنوان مثال برخورد شدید امام (ع) با ‘محمد بن مسلم زهری’ محدث برجسته درباری است.

چهارم: زنده نگه داشتن یاد و خاطره عاشورا

واقعه عاشورا در افکار عمومی برای حکومت اموی بسیار گران تمام شد و مشروعیت آن را زیر سوال برد اما برای اینکه این فاجعه عظیم، فراموش نشود امام با گریه بر شهیدان و زنده نگه داشتن خاطره آنان، مبارزه منفی را به صورت گریه ادامه داد.

شکی نیست که این اشک‌های سوزان ریشه عاطفی داشت اما چگونگی برخورد آن حضرت با این موضوع اثر و نتیجه سیاسی داشت و یادآوری مکرر قضیه کربلا نمی‌گذاشت ظلم و جنایات حکومت بنی‌امیه از خاطره‌ها فراموش شود.

بنابراین سیدالشهداء (ع) حماسه بزرگی در روز عاشورا و در زمین کربلا خلق نمود و امام سجاد (ع) این حادثه تاریخی را از قید زمان و مکان رها نمود و شعار ‘کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا’ را جاودانه ساخت.

پنجم: تربیت شاگردان و اصحاب خاص

امام سجاد در کنار مبارزات منفی برای زنده نگه داشتن خاطره عاشورا به تربیت شاگردانی خاص پرداختند که هر یک از آنها حافظ دستاوردهای مکتب عاشورا و امامت بودند.

صفحات: 1· 2